هیفاء پردل/ شهر قم به دلیل وجود دفاتر مراجع عظام تقلید، مراکز مهم حوزوی و هم‌چنین فرهنگی و مهم‌تر از آن بارگاه حضرت معصومه (س) به مراکز مهم تشیع در کشور و جهان اسلام تبدیل شده است لذا در این شهر گنجینه مهمی از فرهنگ ها و آداب و رسوم عزاداری حسینی را می‌توان مشاهده کرد حال از ملیت‌ها و اقوام مختلف کشور گرفته تا ملیت‌هایی از دیگر کشورهای اسلامی که هرکدام با سبک های خاصی ارادت خود را به سید و سالار شهیدان نشان می‌دهند

.

یکی از اقوام که در قم به شکل گسترده حضور دارند، عراقی ها هستند که عمدتا در محله ای به نام «گذر خان» سکونت دارند و محل کسب و پیشه آنها هم همین منطقه است. بعد از طی کردن گذر معروف و تاریخی «گذرخان» به حسینیه نجفی‎ها می‌رسم در میان ازدحام جمعیت عزاداران خود را به حسینیه معروف نجفی‌ها که یکی به نام «نجف اشرف» و دیگری به نام «امام رضا» معروف است می‌رسانم.

مشعل گردانی، به یاد سوختن خیمه‌های اهل حرم

به نزدیک حسینیه که می‌رسی جوانان ایرانی و نجفی را می‌بینی که با فرهنگ و زبانی متفاوت ولی ارادتی مشترک مشغول تدارک عزاداری هستند جلوتر موکب‌های کوچکی برپا است که صدای نوحه‌های عربی آن دل نواز است و از سوز و گداز این نوحه‌ها پی به عظمت حادثه کربلا می‌بری. آن طرف تر عزادارانی اند که در حال آماده کردن مشعل‌های خاصی هستند

شعل گردانی آئینی از فرهنگ عزاداری نجفی‌هاست که قدمت آن به ۵۰۰ سال قبل برمی‌گردد و فلسفه آن داغ حادثه کربلاست که تا آخر بر دل شیعیان و محبان اهل بیت علیه السلام ماندگار است؛ نزدیک حسینیه که می‌شوم صدای کوبیدن بر سنج‌ها ودمام‌ها از سوی چند مرد با دشداشه عربی عزاداران دیگر را به خود جذب می‌کند این نوع سبک و موسیقی خاص عزاداری مختص اهل نجف و حتی جنوبی‌های ایران اسلامی است.

در یک چشم به هم زدن در کوچه و اطراف حسینیه غوغا می‌شود.عزاداران نجفی بعد از حضور در نماز جماعت مغرب و عشا از حسینیه بیرون رفته و برای آیین مشعل گردانی آماده می‌شوند، ابتدا صدای طبل و دمام کوچه را فرا می‌گیرد. شوق عزای ارباب لبریزتر می‌شود گروهی از مردان و پیرغلامان حسینیه که عمری را صرف خدمت و عزای ارباب خود کردند با لباس‌های عربی و شال و چفیه مشعل ها را بر دوش کشیده و از کوچه به سمت خیابان‌های اطراف حرم کریمه اهل بیت (ع) می‌روند.حسینیه و نمای آن هم زیباست و با کاشی کاری اسلامی و کتیبه قدیمی نام حسینیه نجفی‌ها نمایان است.

نجفی‌ها از سال ۱۳۵۰ به دلیل وجود مذهب تشیع و ارادتی که به اهل بیت (ع) به ویژه حضرت علی علیه السلام داشتند از سوی رژیم بعث عراق از کشور با شدیدترین مجازات به سوی ایران اسلامی رانده شدند و در قدم نخست در کشور اقدام به ساختن حسینیه کردند.

با خروج از کوچه و گذرخان جمعیت افزایش می‌یابد. ناگهان ریتم طبل نوازی هم تغییرکرده و غوغایی جمعیت را فرامی‌گیرد همه گوشه ای از مشعل را گرفته و بین یک یا چند قدم جا به جا می‌کنند.

مداح اشعاری را با زبان عربی می‌خواند ولی انگار قابل فهم است چون هدف عشق به حسین است که در دل‌ها موج می‌زند فرقی ندارد زبانت عربی،فارسی و یا آذری و ترکی باشد. مسیر حسینیه تا حرم حضرت معصومه (س) با همین اشعار و ریتم خاص روضه خوانی طی می‌شود.

عظمت این نوع سبک عزاداری به قدری سنگین است که اشک همه حاضران اطراف حرم را جاری می‌کند. ناگهان یکی از پیرغلامان با شال سبز خود میان جمعیت رفته و این مشعل سنگین را به دوش گرفته و می‌چرخاند یک بار و دو بار هم نه بلکه چندین بار تا جایی که شعله‌های آن به آسمان رسیده و آدمی را یاد شعله ور شدن آتش خیمه‌های اهل بیت حسین می‌اندازد.

باب گفت وگو را با یکی از جوانان عزادار نجفی باز می‌کنم او درباره این نوع عزا می‌گوید: ۵۰ سالی است که در این حسینیه عزاداری محرم و صفر و حتی ایام سوگواری دیگر معصومین برگزار می‌شود. در حسینیه نجفی ها در ایام ولادت و شادمانی امامان هم مراسم داریم چرا که طبق گفته امام جعفر صادق (ع) باید هم در شادی و هم در عزای معصومین شریک باشیم.

«علی العماره» جوان ۳۵ ساله نجفی درادامه بیان می‌کند: فلسفه وجودی این مشعل‌ها خیمه‌های سوخته ارباب و اهل حرم در روز عاشورا در صحرای کربلا است در این لحظه او اشعار جانگدازی از مصیبت اهل بیت می‌خواند.

طبق اطلاعی که از مراسم نجفی‌ها و حتی کربلایی‌های مقیم شهر قم دارم مراسم حضرت قاسم بن الحسن برگزار می‌شود مراسمی که جلوه خاصی دارد و با وجود این آیین‌ها می‌توان گفت در شهر قم کربلا و نجف کوچکی وجود دارد.

تلخی قهوه به یاد تلخی صحرای کربلا

دوباره به گذرخان برمی‌گردم موکب‌های کوچکی که بعضی با چایی شیرین و بعضی قهوه تلخ عربی از عزاداران حسینی پذیرایی می‌کنند از یکی از پیرغلامان حسینیه فلسفه قهوه تلخ را می‌پرسم بیان می‌کند: تو در کنار چایی شیرین که با عطر هل از تو پذیرایی می‌شود قهوه تلخ را سرمی‌کشی تا در یک لحظه تلخی مظلومیت و غربت را در صحرای کربلا به یاد داشته باشی .

قیمه نجفی، پذیرای عزاداران حسینی

در زیرزمین حسینیه جلوه دیگری از عزاداری را می‌بینی دمای گرمای چند درجه به دلیل وجود دیگ‌های برنج و خورشت که برای پذیرایی از عزاداران تدارک شده دیده می‌شود. «سید عباس موسوی» از پیرغلامان دیگر حسینیه که به رغم بیماری در حال خدمت رسانی به عزاداران است می‌گوید: رسم ما این است که به بهترین شکل از مهمانان و عزاداران حسینی پذیرایی کنیم در دهه نخست محرم هر شب چندین تن خورشت را پخت می‌کنیم.

ناگفته نماند پذیرایی نجفی‌ها خورشت معروفی به نام «قیمه نجفی » است که با قیمه ما تفاوت دارد و دارای طعم و عطر و بوی خاصی است و از غذاهای سنتی اهل نجف است.

مشق شمشیر،نماد آمادگی برای ارادت به ارباب

از دیگر آیین مهم عزاداری نجفی‌ها «مشق شمشیر» است. نماد شب عاشورا که امام حسین علیه السلام یاران و اصحاب خود را فرا خواند و برای آن‌ها از حادثه کربلا و اتفاقاتی که دراین روز خواهد افتاد سخن گفت. در این نوع عزاداری شمشیرهای چوبی را آماده و به سوی حرم مطهر کریمه اهل بیت علیه السلام می‌روند و این فلسفه را بازگو می‌کنند که ارادتمندان امام حسین(ع) در هر لحظه و در هر زمانی آماده جانفشانی هستند همان طور که در شب عاشورا حبیب بن مظاهر اسدی به همراه دیگر یاران امام حسین به خیمه حضرت زینب(س) رفته و آمادگی خود را برای دفاع از ارباب خود اعلام کردند و به خواهرش آرامش واعتماد دادند.

حسینیه نجفی‎ها را زمانی ترک می‌کنم که هیئت‌هایی از افغانستانی‌ها و آذری زبان‌ها برای تسلیت به سوی حسینیه نجفی ها در حال عزاداری هستند امیدوار شدم که اتحاد و انسجام بین ملیت‌ها و اقوام اسلامی نه تنها در حرم بلکه همیشه تا قیام منجی عالم بشریت ماندگار و مشتی در برابر توطئه‌های تفرقه انگیز دشمن باشد چرا که «الحسین یجمعنا» این حسین است که مارا زیر یک بیرق مشترک فرا می‌خواند

منبع :شفقنا.‎

.