پندهای نهج البلاغه؛ در باب «حفظ زبان و گفتار»

 

flower 12

    

 

گردآوری: زهرا مرادی ( کارشناس ارشد MBA ؛  این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید)

   

«نهج البلاغه» به معنای «روش رسا سخن گفتن»، نام زیبایی است که سید رضی بر گلچینی از سخنان و نامه‌ها و بیانات امیر مومنان، علی علیه السلام نهاد.[1] هرچند رسیدن به قله‌ی رفیع معرفت علی بن ابیطالب با کند و کاو در نهج البلاغه میسر نمی‌گردد، اما بی تردید توجه و تدبر در کلام ایشان می‌تواند ما را با این شخصیت منحصر به فرد که خدایش امیر مومنان خطاب فرموده، بیشتر آشنا کند.[2]

در نوشتار پیش رو نکاتی را که امیر مومنان در باب حفظ زبان و گفتار تذکر داده اند بیان می‌کنیم و امید داریم از این بیانات ارزشمند پند گیریم و بدان عامل باشیم:

    

Bullets مراقبت از زبان:

تا حرف نزده‌ای سخن را در بند خود دارى و چون گفتى خود را در بند سخن انداختى. بنابراین زبانت را همچون سیم و زرت در خزینه حفظ كن. چه بسا یك كلمه نعمتى را از بین ببرد و نقمت و بلایى را بیاورد.[3]

   

Bullets مهار زبان در برابر معلم:

تیزى زبانت را بر ضد كسى كه تو را گویا كرده به كار مگیر و شیوایى گفتارت را بر ضد كسى كه سخنورت نموده صرف مكن.[4]

    

Bullets گفتار، نشانه‌ی شخصیت:

مرد، در زیر زبان خود نهان است.[5]

    

Bullets گفتار جزیی از کردار

آن کس که می‌داند گفتارش از كردار او است (بابت سخنی که می‌گوید بازخواست خواهد شد) كم می‌گوید مگر در آن چه به كارش آید.[6]

   

Bullets به جا سخن گفتن

در خاموشی گزیدن از بیان حکمت آمیز خیری نیست؛ همچنانکه در زبان گشودن به گفتار نابخردانه خیری نیست.[7]

   

Bullets پاداش آدمی در گرو گفتار و رفتار

آدمی به واسطه‌ی آنچه بر زبان جاری می‌سازد و آنچه با دستها و پاهایش انجام می‌دهد مورد پاداش [یا عِقاب] قرار می‌گیرد.[8]

    

Bullets قدرت زبان

چه بسیار گفتاری که از یورش موثرتر است.[9]

    

Bullets پرهیز از سخن ناپسند

هر كسى به سوى چیزى كه مردم از آن بدشان مى آید بشتابد (بدون تامل و تحقیق درباره‌ی دیگران سخن بگوید)، مردم نیز درباره او، آنچه را كه نمی‌دانند خواهند گفت [بی آنکه در درستی و نادرستی آنچه از وی شنیده اند تحقیق کنند].[10]

    

Bullets پرهیز از نقل سخن بى محتوا

از گفتن سخن [بى محتوایى كه] خنده مى آورد برحذر باش، گرچه آن را از دیگرى نقل كنى.[11]

    

Bullets تفاوت عاقل و احمق در گفتار

زبان عاقل، در پشت قلبش قرار دارد و قلب احمق، پشت زبانش.[12]

    

Bullets درندگی زبان:

زبان، درنده‌اى است كه اگر رها شود زخم زند.[13]

    

Bullets بی ارزش شدن توسط زبان

آن كه زبان را بر خود حاكم كند خود را بى ارزش كرده است.[14]

    

Bullets در نکوهش زیاد صحبت کردن

هر كه زیاد صحبت کند به هذیان افتد و هر كه تفکر كند بینا گردد.[15]

    

Bullets در مدح خاموشی

با خاموشى بسیار، هیبت و شكوه در آدمى پدید مى آید.[16]

    

Bullets نهی از سوء برداشت

هر سخنى كه از دهان كسى خارج مى شود تا احتمال درستى و نیكى در آن است آن را حمل بر فساد مكن.[17] 

      

منبع: پایگاه علمی فرهنگی محمد (ص)

   


[1] . برای آشنایی بیشتر با این کتاب ارزشمند و انگیزه‌ی مولف آن می‌توانید به نوشته‌ی «برادر قرآن» در سایت محمد (ص) مراجعه فرمایید.

[2] .  رسول خاتم فرمودند در شب معراج خداوند به من فرمود "یا مُحَمَّدُ إِنِّی قَدْ جَعَلْتُ عَلِیاً أَمِیرَ الْمُؤْمِنِین‏" یعنی: ای محمد همانا من علی را امیر مومنان قرار دادم: بحارالانوار، ج 37، ص 338.

[3] . "الْكَلَامُ فِی وَثَاقِكَ مَا لَمْ تَتَكَلَّمْ بِهِ فَإِذَا تَكَلَّمْتَ بِهِ صِرْتَ فِی وَثَاقِهِ فَاخْزُنْ لِسَانَكَ كَمَا تَخْزُنُ ذَهَبَكَ وَ وَرِقَكَ فَرُبَّ كَلِمَةٍ سَلَبَتْ نِعْمَةً وَ جَلَبَتْ نِقْمَة‏": نهج البلاغه، ص 543، حکمت 381.

[4] . "لَا تَجْعَلَنَّ ذَرَبَ لِسَانِكَ عَلَى مَنْ أَنْطَقَكَ وَ بَلَاغَةَ قَوْلِكَ عَلَى مَنْ سَدَّدَك‏": همان، ص 548، حکمت 411.

[5] . "الْمَرْءَ مَخْبُوءٌ تَحْتَ لِسَانِه‏‏": همان، ص 497، حکمت 148.

[6] . "مَنْ عَلِمَ أَنَّ كَلَامَهُ مِنْ عَمَلِهِ قَلَّ كَلَامُهُ إِلَّا فِیمَا یعْنِیه‏‏‏": همان، ص 536، حکمت 349.

[7] . "لَا خَیرَ فِی الصَّمْتِ عَنِ الْحُكْمِ كَمَا أَنَّهُ لَا خَیرَ فِی الْقَوْلِ بِالْجَهْل‏‏‏‏": همان، ص 502، حکمت 182.

[8] . "إِنَّمَا الْأَجْرُ فِی الْقَوْلِ بِاللِّسَانِ وَ الْعَمَلِ بِالْأَیدِی وَ الْأَقْدَام‏‏‏‏‏": همان، ص 476، حکمت 42.

[9] . "رُبَّ قَوْلٍ أَنْفَذُ مِنْ صَوْل‏‏‏‏‏‏": همان، ص 545، حکمت 394.

[10] . "مَنْ أَسْرَعَ إِلَى النَّاسِ بِمَا یكْرَهُونَ قَالُوا فِیهِ [مَا] بِمَا لَا یعْلَمُون‏‏‏‏‏‏‏": همان، ص 474، حکمت 35.

[11] . "إِیاكَ أَنْ تَذْكُرَ مِنَ الْكَلَامِ مَا یكُونُ مُضْحِكاً وَ إِنْ حَكَیتَ ذَلِكَ عَنْ غَیرِك‏‏‏‏‏‏‏‏": همان، ص 405، نامه 31.

[12] . "لِسَانُ الْعَاقِلِ وَرَاءَ قَلْبِهِ وَ قَلْبُ الْأَحْمَقِ وَرَاءَ لِسَانِه‏‏‏‏‏‏‏‏‏": همان، ص 476، حکمت 40.

[13] . "اللِّسَانُ سَبُعٌ إِنْ خُلِّی عَنْهُ عَقَر‏": همان، ص 478، حکمت 60.

[14] . "هَانَتْ عَلَیهِ نَفْسُهُ مَنْ أَمَّرَ عَلَیهَا لِسَانَه‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏": همان، ص 469، حکمت 2.

[15] . "مَنْ أَكْثَرَ أَهْجَرَ وَ مَنْ تَفَكَّرَ أَبْصَر‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏": همان، ص 402، نامه 31.

[16] . "بِكَثْرَةِ الصَّمْتِ تَكُونُ الْهَیبَة‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏": همان، ص 508، حکمت 224.

[17] . "لَا تَظُنَّنَّ بِكَلِمَةٍ خَرَجَتْ مِنْ أَحَدٍ سُوءاً وَ أَنْتَ تَجِدُ لَهَا فِی الْخَیرِ مُحْتَمَلا‏‏‏": همان، ص 538، حکمت 360.

logo test

ارتباط با ما